Προφορική Ιστορία. Ερμηνείες του παρελθόντος και μεταφορές στον καλλιτεχνικό χώρο
Στους συνδέσμους που παρατίθενται παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε την εσπερίδα που πραγματοποιήθηκε και τις 8 θεματικές ενότητες που δημιουργήθηκαν από τις συνεντεύξεις που πραγματοποίησε και επεξεργάστηκε η κ. Δέσποινα Ευγενίδου, αρχαιολόγος.
Παρασκευή 30 Σεπτεμβρίου
18:30-21:00
18:30-21:00
Προφορική ιστορία. Ερμηνείες του παρελθόντος και μεταφορές στον καλλιτεχνικό χώρο
Οι αφηγήσεις των ανθρώπων, μεταδίδουν εμπειρίες και γνώση, επηρεάζουν, παρηγορούν, εμπνέουν. Σε παλαιότερες κοινωνίες, οι αφηγήσεις των γεροντότερων αποτελούσαν την πνευματική κληρονομιά που μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά. Σήμερα με την προφορική ιστορία επιστρέφουμε στις αφηγήσεις, με μία προσπάθεια καταγραφής των βιωμάτων με την καλύτερη δυνατή μεθοδολογική και επιστημονική προσέγγιση, είτε ως συμπλήρωμα στη συμβατική ιστορία είτε ως ζωντανό τεκμήριο άυλης κληρονομιάς σε μουσειακές εκθέσεις. Οι αφηγήσεις αυτές έδιναν από παλιά τροφή και βάση σε νεότερες μυθοπλασίες, σήμερα και με τις νέες τεχνολογίες αποτελούν έμπνευση και για εικαστικά τεκταινόμενα.
Εσπερίδα
«Προφορική ιστορία και τοπικές κοινότητες»
Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, ανθρωπολόγος, Πρόεδρος Ένωσης Προφορικής Ιστορίας
https://youtu.be/MttyGSrqYcU
«Ιστορία ζώσα..Μνήμες και βιώματα των κατοίκων του Αγίου Λαυρεντίου»
Ευγενίδου Δέσποινα, αρχαιολόγος
https://youtu.be/AWLVn4DJWMA
«Προφορική ιστορία στα μουσεία: παραδείγματα από το Μουσείο της Πόλης του Βόλου»
Δημόγλου Αίγλη, ιστορικός
https://youtu.be/fI98bsVM02g
«Γράφω αφουγκραζόμενη: οι μυθιστορηματικές περιπτώσεις του Χαρίλαου Ξένου και του Νικόλα Περιστέρη»
Σαράφη Ασημένια, φιλόλογος συγγραφέας
https://youtu.be/fI98bsVM02g
«Εικαστικά αφηγήματα εμπνευσμένα από την προφορική ιστορία»
Χατζηνικολάου Μαρία Ανδρομάχη, εικαστικός ερευνήτρια, συμβασιούχος διδάσκουσα στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
https://youtu.be/cCP1wEo2H0M
Προσεγγίζοντας την προφορική ιστορία του Αγίου Λαυρεντίου
Κλεοπάτρα Θεολογίδου
Η προβολή της ιστορίας του Αγίου Λαυρεντίου και των ανθρώπων του ήταν ένα από τα κεντρικά ζητούμενα του «Ανοιχτού Χωριού» και γύρω από αυτό διοργανώθηκαν ποικίλες δράσεις. Μία από τις πρώτες δράσεις ήταν η παραγωγή ταινίας ντοκιμαντέρ, σε σκηνοθεσία Νίκου Αναγνωστόπουλου, στην οποία προβάλλονται όψεις από την πρόσφατη κυρίως ιστορία του χωριού και τη διαδρομή του στον χρόνο μέσα από αφηγήσεις κατοίκων του.
Το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού κατοίκων να καταθέσουν στον φακό τις δικές τους μαρτυρίες οδήγησαν την κ. Δέσποινα Ευγενίδου, αρχαιολόγο, στην πρόταση να αναλάβει η ίδια την καταγραφή των ιστοριών τους, προσφέροντας ένα ακόμα εργαλείο καταγραφής της ιστορίας του χωριού, μέσα από την προφορική ιστορία.
Ένα κύκλος συνεντεύξεων ξεκίνησε το 2017 και η πρώτη σύνθεση των αποτελεσμάτων παρουσιάστηκε στις εκδηλώσεις του 2019. Την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκε και δεύτερος κύκλος συνεντεύξεων.
Προχωρώντας ένα βηματάκι παραπέρα, στην εσπερίδα που διοργανώσαμε το 2022 με θέμα «Προφορική ιστορία. Ερμηνείες του παρελθόντος και μεταφορές στον καλλιτεχνικό χώρο» επιχειρήσαμε, εκτός από την παρουσίαση της καταγραφής της προφορικής ιστορίας του Αγ. Λαυρεντίου, να προβάλλουμε τον ρόλο που μπορεί να παίξει η προφορική ιστορία στις τοπικές κοινωνίες και στα μουσεία, αλλά και ως αφετηρία στη μυθοπλασία και στα εικαστικά τεκταινόμενα.
Μνήμες και Βιώματα 2017-2022
Προφορικές μαρτυρίες
Δέσποινα Ευγενίδου
Αφηγήσεις κατοίκων του Αγίου Λαυρεντίου τεκμηριώνουν ένα μέρος της ζωής του χωριού και πλουτίζουν τις γνώσεις μας για αυτό με αυτόν τον τρόπο τα βιώματα των καθημερινών ανθρώπων συμβάλουν στην προσέγγιση της τοπικής ιστορίας. Οι μικρές ιστορίες μας δίνουν, για πρώτη φορά, μία άλλη διάσταση στη γνώση του παρελθόντος, μας φέρνουν πιο κοντά τους, κάνουν πιο υποκειμενική, πιο βαθιά αλλά και πιο σφαιρική αυτή τη γνώση.
Η καταγραφή των προφορικών μαρτυριών κατοίκων ξεκίνησε το 2017 και συνεχίστηκε το 2019. Οι συνεντεύξεις βιντεοσκοπήθηκαν στο ίδιο το χωριό. Η επιλογή των πληροφορητών έγινε αρχικά με ηλικιακά κριτήρια και σύμφωνα με τις πληροφορίες και εμπειρίες κυρίως της Κλεοπάτρας Θεολογίδου. Για την έρευνα είχαν προβλεφθεί, κάποια ερωτηματολόγια, που στόχευαν στη συγκέντρωση πληροφοριών για τη ζωή στο χωριό, για τον πόλεμο, τις καλλιέργειες, τα πανηγύρια. Συγχρόνως όμως δινόταν η δυνατότητα στον πληροφορητή να ανακαλέσει τη ζωή του με κριτήρια που ο ίδιος επέλεγε.
Δόθηκε αρχικά μία προτεραιότητα στους μεγαλύτερους σε ηλικία, συγχρόνως έγινε μία προσπάθεια να προσεγγιστούν και νέοι κάτοικοι δηλ. οι « ξένοι» αυτοί που άρχισαν να κατοικούν εποχικά στο χωριό και επηρέασαν την τύχη του. Δεν είναι πολλές οι συνεντεύξεις των ξένων που η εγκατάσταση τους αφορούσε μία δεύτερη κατοικία, πολλοί από αυτούς, σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων, ήδη είχαν μιλήσει στο ντοκυμανταίρ του Νίκου Αναγνωστόπουλου, «Το χωριό μου, ο ΄Αγιος Λαυρέντιος», το οποίο είχε προηγηθεί. Στους νέους κατοίκους περιλαμβάνονται και οικονομικοί μετανάστες, κυρίως Αλβανοί, που κατάφεραν να βρουν εργασία, να ενταχθούν στην κοινωνία και να αποτελέσουν μία νέα δυναμική του χωριού. Στη δεύτερη περίοδο, το 2019, προστέθηκαν ξένοι, όχι ‘Ελληνες, εποχικοί κάτοικοι και εκπρόσωποι της νεώτερης γενιάς. Νέοι που παρέμειναν στο χωριό ή επέστρεψαν σε αυτό ή κράτησαν στενούς δεσμούς. Οι νέες μαρτυρίες έδωσαν βιώματα της νεώτερης γενιάς της κοινότητας η οποία έζησε τις ιδιαιτερότητες του «διατηρητέου» οικισμού και προσέγγισαν τους λόγους που τους έκαναν να επιστρέψουν ή που επέλεξαν να μην απομακρυνθούν από το χώρο. Η νεώτερη γενιά μεγαλωμένη στο περιβάλλον αυτό της δεύτερης αναγέννησης του χωριού επέλεξαν να εγκατασταθούν εδώ οικογενειακώς, ενώ δουλεύουν στο Βόλο, άλλοι συνεχίζουν τη δραστηριότητα του παππού και του πατέρα, άλλοι εφευρίσκουν νέες απασχολήσεις, όπως τα άλογα.
Πραγματοποιήθηκαν εννέα συνεντεύξεις, το 2017, διάρκειας 4.50 ωρών, από τους:
Μάρω Γρηγοριάδου, https://youtu.be/lQA8DgY_JgA
Alex Doi, https://youtu.be/5LFvLHhv3cY
Παύλος Τζίνης, https://youtu.be/Ol1katk1pUs
Απόστολος Λουάρης, https://youtu.be/SrS1sBklyHY
Μαρίκα Τριανταφύλλου, https://youtu.be/UrL-vge0bWc, https://youtu.be/A0v0SEbJX5E
Γιάννης Αγαπητός, https://youtu.be/_fK4zqJf3PM, https://youtu.be/nTxE53dGLow
Θανάσης Βλάχος, https://youtu.be/M84Oyf6menE
Φρόσω Αναγνωστοπούλου, https://youtu.be/X69bfebmO-E
Αλέκος Σαράφης, https://youtu.be/qLI-PqA7cW4
Και το 2019, οκτώ συνεντεύξεις, με διάρκεια τριών ωρών από τους:.
Ελένη Βλάχου, https://youtu.be/5lM9RvxJOUU
Ασημένια Σαράφη, https://youtu.be/ECoqtsj1UW0
Κατίνα Βέργου, https://youtu.be/b6EyIe26z5Y
Παντελής Σπίνας, https://youtu.be/EnsOz-3NU5c
Μιχάλης Ελευθεράκης, https://youtu.be/XX-_wUvlMm4https://youtu.be/XX-_wUvlMm4
Κώστας Καντίκος, https://youtu.be/k7iX-rkQhNg
Δημήτρης Κόκκινος, https://youtu.be/R6z1NzrKFTc
Allan and Jenny Cluley, https://youtu.be/JtiLFJ9L6U4
«Σύμφωνα με τους μελετητές που υιοθετούν τη χωρική προσέγγιση στις κοινωνικές επιστήμες, ο χώρος είναι σημαντικός όχι για τον αυτονόητο λόγο ότι τα πάντα συμβαίνουν σε κάποιον χώρο, αλλά γιατί το που διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι αναπόσπαστο μέρος του πως αποκτούν μια ορισμένη μορφή. … αφετέρου η επίγνωση ότι η μνήμη σχηματίζεται με βάση χωρικά σημεία αναφοράς.»
Οι μνήμες λοιπόν καθορίζουν ιδιαίτερα το χώρο, τον πλουτίζουν και του δίνουν ζωή, και όπως «τα ερείπια γίνονται αγωγοί ή καταλύτες» οι προφορικές αναμνήσεις σε μεταφέρουν στην εποχή και στον ιδεατό, αναζητούμενο χώρο.
Η συνέντευξη του κάθε ατόμου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ολόκληρη και μαρτυρεί τη βιωμένη εμπειρία του ατόμου κι έτσι έχει αναρτηθεί στο you tube, αλλά και αποσπασματικά ανάλογα με τη θεματολογία που θα επιλέξουμε για την κοινότητα.
Δημιουργήθηκαν ως τώρα, οκτώ θεματικές ενότητες:
Οι μετανάστες, Οι πόλεμοι 1940-49, Οι καλλιέργειες, Τα πανηγύρια, Τα καφενεία, Οι μαίες και γιατροί, Οι «ξένοι», Η μετακίνηση στην Αγριά.
Η επιλογή των θεμάτων έγινε και από την συχνότητα που επανερχόταν τα θέματα αυτά, αλλά και από την ανάπτυξη ή την συγκίνηση που προκαλούσαν στους συνεντευξιαζόμενους, αλλά και στην περιέργεια που δημιουργούσαν σε μένα, γιατί όπως είναι γνωστό δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε εντελώς αντικειμενικοί.
Οι ενότητες αυτές μας βοηθούν να παρακολουθήσουμε τη ζωή του χωριού, τα τελευταία χρόνια και δημιουργούν την ατμόσφαιρα της κάθε εποχής. Δεν είναι μόνο οι αναμνήσεις των πληροφορητών είναι και οι διηγήσεις από τις αναμνήσεις των γονιών τους και κάποιες από τις αναμνήσεις των παππούδων τους, όπως τις άκουσαν από τους ίδιους ή από τους γονείς τους. Μπορούμε λοιπόν να δούμε κάποια βιώματα και μνήμες σχεδόν τριών γενιών. Κάποιες από αυτές τις αναμνήσεις είναι σχηματοποιημένες και φιλτραρισμένες από τις κοινωνικές συμβάσεις και το λόγο που επικράτησε σε κάθε εποχή, αλλά και σε κάθε οικογενειακό - συγγενικό πλαίσιο ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση στην κοινότητα .
Μετά την ελληνική οικονομική κρίση, οι συνθήκες φαίνεται να αλλάζουν αλλά ακόμα δεν είναι εμφανής η νέα κατεύθυνση ή τουλάχιστον δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί στην κοινότητα ή δεν προλάβαμε να την καταγράψουμε.
Στην περίπτωση του Αγίου Λαυρεντίου οι εμπειρίες και τα βιώματα του χωριού μπορούν να ληφθούν υπόψη και για ανάλογα χωριά που υπάρχουν στην Ελλάδα. Χωριά που οι κάτοικοι τους τα εγκατέλειψαν λόγω των κοινωνικών συνθηκών αλλά και λόγω των επιλογών της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής. Αυτά τα χωριά μπορούν να βοηθηθούν στην δική τους εξέλιξη και να εφεύρουν μία νέα συνέχεια για την κοινότητα τους ανακαλύπτοντας κοινά και διαφορές.
Oταν αρχίσαμε αυτό το πρόγραμμα, ο πρώτος στόχος ήταν η καταγραφή των βιωμάτων. Η δημιουργία αρχείου, έγινε ο αμέσως επόμενος στόχος. Ένα αρχείο, το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν νεώτεροι επιστήμονες, ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, αλλά και να λειτουργήσει στις οικογένειες ως σύνδεσμος με τις επόμενες γενιές, να μιλήσουν οι παππούδες στα εγγόνια και δισέγγονα . Για να ολοκληρωθεί αυτή η προσπάθεια είναι απαραίτητη η καλύτερη τεκμηρίωση και η περαιτέρω οργάνωση του υλικού που έχει συγκεντρωθεί.
Το ίδιο υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να πλουτίσει εκθέσεις και ψηφιακά προγράμματα.
1. Μετανάστες
https://youtu.be/KpN6Ytb6IXQ
Πληροφορητές
Απόστολος Λουάρης, Αλέξανδρος Σαράφης, Γιάννης Αγαπητός, Κώστας Καντίκος, Αlex Doi
ΟΙ κάτοικοι μεταφέρουν τις αναμνήσεις γονιών και παππούδων που αφορούν στην μετανάστευση στην Αμερική. Οι κάτοικοι, που δεν είχαν κλήρο, μετανάστευαν, κάνοντας πολλές θυσίες για να συγκεντρώσουν τα χρήματα του ταξιδιού. Πολλοί δούλεψαν εκεί στην κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Οι περισσότεροι γύρισαν και με τις αποταμιεύσεις τους αγόρασαν χωράφια για να μπορέσουν να παντρευτούν, να κάνουν οικογένεια, όπως μαρτυρείται ότι ήταν η συνήθεια του χωριού. Μερικοί έμειναν εκεί αλλά έστελναν πάντα οικονομική βοήθεια.
Υπάρχει όμως και η εσωτερική μετανάστευση μαρτυρείται εγκατάσταση κατοίκων από άλλες περιοχές ήδη από τον 18ο- 19ο στις αναμνήσεις και στις ιστορίες του χωριού. Από τις πρώτες εγκαταστάσεις αναφέρονται επίσης κάτοικοι από την Ελάτη της Θεσσαλίας, διωγμένοι από τον μανιάτη οπλαρχηγό Γερακάρη, 17ο αι. όπως μας διηγούνται από τα διαβάσματα τους αλλά και από τις συζητήσεις τους, οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού. Υπάρχουν ιστορικοί που ασχολήθηκαν με την ιστορία του χωριού Βαμβάκος Γ. 1927, Παπαθανασίου Απ. 2006, τους οποίους φαίνεται να γνωρίζουν οι κάτοικοι αφού και ο Συνεταιρισμός Γυναικών εκδίδει την ιστορία του χωριού το 2002. Αργότερα κάτοικοι με μεγαλύτερες εκτάσεις γης μπορούσαν να προσελκύσουν αγροτικούς εργάτες και είναι ζωντανή στις αναμνήσεις των κατοίκων εγκατάσταση αγροτικών εργατών, από την ορεινή Θεσσαλία . Oι νέοι αυτοί κάτοικοι ενσωματώθηκαν και αποτέλεσαν μέρος της κοινότητας. Στην πρόσφατη άνθηση του χωριoύ εγκαταστάθηκαν και οικονομικοί μετανάστες από την Αλβανία.
2. Οι πόλεμοι 40-49
https://youtu.be/-bHS2OL_lD8
Πληροφορητές:
Μαρίκα Τριανταφύλλου, Απόστολος Λουάρης, Αλέξανδρος Λουάρης, Κατίνα Βέργου Γιάννης Αγαπητός.
Για τη γερμανοιταλική κατοχή (1941-44) υπάρχουν ελάχιστες μαρτυρίες καθώς οι πληροφορητές είναι νεώτεροι, ωστόσο ανασύρονται εικόνες μικροκλοπών που διέπραξαν οι κατακτητές και μεταφέρονται φόβοι των μεγαλυτέρων, όπως αυτοί της θείας της κυρίας Τριανταφύλλου. Το τραύμα του εμφυλίου καταγράφεται στις οικογένειες που υπέστησαν απώλειες, αλλά μαρτυρείται και η προσπάθεια εκλογίκευσης και συμφιλίωσης. Η ατμόσφαιρα πάντως της δεκαετίας του 50 αποτελεί μία έντονη ανάμνηση στις γενιές που μεγάλωσαν τότε, δεν θυμούνται πολλά γεγονότα και λεπτομέρειες αλλά θυμούνται και μας μεταφέρουν το βαρύ κλίμα της εποχής στο οποίο μεγάλωσαν.
3. Οι καλλιέργειες
https://youtu.be/02ApTZysj-g
Πληροφορητές:
Απόστολος Λουάρης, Γιάννης Αγαπητός, Αλεξάνδρος Σαράφης.
Η καλλιέργεια του φιρικιού άφησε έντονες αναμνήσεις στους κατοίκους του χωριού και συνδέεται με τη περίοδο ακμής του. Αλλά και η καλλιέργεια της ελιάς, των κερασιών, των λεμονάτων ροδάκινων, έδιναν μία πλούσια αγροτική παραγωγή. Η καλλιέργεια των φιρικιών περιορίστηκε πολύ, τα νέα δένδρα χρειάζονται πολλά χρόνια για να καρποφορήσουν και έτσι η καλλιέργεια τους δεν κρίθηκε αρκετά προσοδοφόρα. Τα ροδάκινα παρόλο που φαίνεται να έχουν κι αυτά μια τοπική ιδιαιτερότητα δεν έγιναν τόσο γνωστά. Η έντονη και μοναδική αρχικά αγροτική δραστηριότητα ατόνησε.
4. Μαίες και γιατροί
https://youtu.be/DYcD88SU_M8
Πληροφορητές:
Κατίνα Βέργου, Γιάννης Αγαπητός
Αρχικά οι γυναίκες γεννούσαν με τη βοήθεια της μαμής η οποία κατοικούσε στο χωριό . Γιατρός κοινοτικός περιέθαλπε τους κατοίκους, ο οποίος αμειβόταν από τα έσοδα της κοινότητας, όπως μας πληροφορεί ο κ. Αγαπητός.
5. Τα πανηγύρια
https://youtu.be/fI6PviB2ZLo
Πληροφορητές:
Θανάσης Βλάχος, Φρόσω Αναγνωστοπούλου, Γιάννης Αγαπητός, Μάρω Γρηγοριάδου, Alex Doi.
Τα πανηγύρια και οι γιορτές αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής ζωής του χωριού, και συντελούσαν στις οικονομικές συναλλαγές. Η μουσική και οι χοροί, δημιούργησαν τις καλύτερες αναμνήσεις. Στη δεκαετία του 60, χοροδιδάσκαλοι και ευρωπαϊκοί χοροί δηλώνουν την επαφή του χωριού με τα αστικά κέντρα. Μέχρι σήμερα οι γιορτές αποτελούν αιτία συνάντησης, επιστροφής στη γενέτειρα, ακόμα και αφορμή για προσκύνημα στον τόπο των παιδικών χρόνων από τους σημερινούς ενήλικες .
6. Οι «ξένοι»
https://youtu.be/pywESie-QI4
Πληροφορητές:
Απόστολος Λουάρης, Θανάσης Βλάχος, Κώστας Καντίκος, Μάρω Γρηγοριάδου, Jenny and Allan Cluley, Παύλος Τζίμας, Alex Doi, Μιχάλης Ελευθεράκης.
Από τον 17ο αιώνα κάτοικοι από την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, τα ΄Αγραφα, τα Τρίκαλα, εγκαθίστανται στο χωριό. Συνεχίζουν να έρχονται ως εποχικοί εργάτες ως τα μέσα του 20ου αιώνα, πολλοί παρέμειναν εδώ και μετά τους σεισμούς του 55. Από τη δεκαετία του 70, η φυσική ομορφιά του τοπίου και η τοπική αρχιτεκτονική του χωριού θα δώσουν μία ακόμα ευκαιρία στο χωριό, αρχίζουν να φτάνουν οι πρώτοι «ξένοι», με πρώτο τον Γιώργο Χουρμουζιάδη, αρχαιολόγο από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος φέρνει μαζί φίλους και συναδέλφους. Πολλοί από αυτούς θα αγοράσουν σπίτια από τους κατοίκους που έχουν μετακομίσει αλλού. Ετσι το χωριό αποκτά νέους εποχικούς κατοίκους, οι ονομαζόμενοι «ξένοι», τα σπίτια αναστηλώνονται, τα καλντερίμια διατηρούνται, παρακάμπτεται το χωριό από τη βασική οδική αρτηρία. Δημιουργούνται ξενώνες, εστιατόρια, ο συνεταιρισμός των γυναικών, οι γιορτές των κερασιών δίνουν νέες ευκαιρίες στους κατοίκους. Τα παιδιά των «ξένων», δηλαδή παιδιά που μεγάλωσαν και πέρασαν τις διακοπές τους στην ατμόσφαιρα αυτή του χωριού, δημιούργησαν τον «Μουσικό Αύγουστο», ένα θεσμό που έχει κάνει το χωριό γνωστό σε διεθνές επίπεδο με την ποιότητα και την πρωτοτυπία των εκδηλώσεων του. Οικονομικοί μετανάστες Αλβανοί κυρίως, εγκαθίστανται στο χωριό, οι οποίοι υποστηρίζουν τις εργασίες της αναστήλωσης σπιτιών, τις αγροτικές εργασίες αλλά και όλες τις εργασίες που συνεπάγονται στις ιδιαιτερότητες του διατηρητέου οικισμού. Ευρωπαίοι πολίτες κυρίως αγοράζουν κι αυτοί σπίτια και περνούν μεγάλα χρονικά διαστήματα στο χωριό. Νέοι επαγγελματίες που δεν κατάγονται από το χωριό, εγκαθίστανται ξεκινούν νέες επιχειρήσεις εστίασης, γοητευμένοι από το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα του χωριού.
7. Τα καφενεία
https://youtu.be/RmnKJLB34gw
Πληροφορητές:
Φρόσω Αναγνωστοπούλου, Αλέξανδρος Σαράφης, Μαρίκα Τριανταφύλλου, Μάρω Γρηγοριάδου, Δημήτρης Κόκκινος, Ελένη Βλάχου.
Καφενεία υπάρχουν στην είσοδο του χωριού και στην κεντρική πλατεία. Δημόσιοι χώροι που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του χωριού. Δέχονταν τους κατοίκους για το πρωινό καφέ και κονιάκ, το τσίπουρο, το τάβλι, το κοινό τηλέφωνο, τους χορούς, ακόμα και τον κινηματογράφο. Παρακολούθησαν κι αυτά την πορεία και τις συνήθειες της νέας γενιάς, στην είσοδο ή στην πλατεία, υποδέχτηκαν την είσοδο των γυναικών στον χώρο τους, εγκατέστησαν ηλεκτρονικά παιχνίδια.
8. Μετακίνηση στην Αγριά
https://youtu.be/bDlExerXFVw
Πληροφορητές:
Αλέξανδρος Σαράφης, Γιάννης Αγαπητός, Κώστας Καντίκος, Ελένη Βλάχου
Η μετακίνηση στην Αγριά άρχισε από την εποχή του εμφυλίου και συνεχίστηκε την εποχή των σεισμών. Πολλοί είχαν κήπους και χωράφια οπότε και εγκαταστάθηκαν εκεί που υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Μετά το 1970, κάποιοι από αυτούς που πούλησαν τα σπίτια τους σε ξένους εγκαταστάθηκαν στην Αγριά όπου οι αγροτικές ασχολίες ήταν πιο εύκολες ή είχαν τη δυνατότητα να αλλάξουν ασχολίες.
Εσπερίδα
«Προφορική ιστορία και τοπικές κοινότητες»
Ρίκη Βαν Μπούσχοτεν, ανθρωπολόγος, Πρόεδρος Ένωσης Προφορικής Ιστορίας
https://youtu.be/MttyGSrqYcU
«Ιστορία ζώσα..Μνήμες και βιώματα των κατοίκων του Αγίου Λαυρεντίου»
Ευγενίδου Δέσποινα, αρχαιολόγος
https://youtu.be/AWLVn4DJWMA
«Προφορική ιστορία στα μουσεία: παραδείγματα από το Μουσείο της Πόλης του Βόλου»
Δημόγλου Αίγλη, ιστορικός
https://youtu.be/fI98bsVM02g
«Γράφω αφουγκραζόμενη: οι μυθιστορηματικές περιπτώσεις του Χαρίλαου Ξένου και του Νικόλα Περιστέρη»
Σαράφη Ασημένια, φιλόλογος συγγραφέας
https://youtu.be/fI98bsVM02g
«Εικαστικά αφηγήματα εμπνευσμένα από την προφορική ιστορία»
Χατζηνικολάου Μαρία Ανδρομάχη, εικαστικός ερευνήτρια, συμβασιούχος διδάσκουσα στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
https://youtu.be/cCP1wEo2H0M
Προσεγγίζοντας την προφορική ιστορία του Αγίου Λαυρεντίου
Κλεοπάτρα Θεολογίδου
Η προβολή της ιστορίας του Αγίου Λαυρεντίου και των ανθρώπων του ήταν ένα από τα κεντρικά ζητούμενα του «Ανοιχτού Χωριού» και γύρω από αυτό διοργανώθηκαν ποικίλες δράσεις. Μία από τις πρώτες δράσεις ήταν η παραγωγή ταινίας ντοκιμαντέρ, σε σκηνοθεσία Νίκου Αναγνωστόπουλου, στην οποία προβάλλονται όψεις από την πρόσφατη κυρίως ιστορία του χωριού και τη διαδρομή του στον χρόνο μέσα από αφηγήσεις κατοίκων του.
Το ενδιαφέρον μεγάλου αριθμού κατοίκων να καταθέσουν στον φακό τις δικές τους μαρτυρίες οδήγησαν την κ. Δέσποινα Ευγενίδου, αρχαιολόγο, στην πρόταση να αναλάβει η ίδια την καταγραφή των ιστοριών τους, προσφέροντας ένα ακόμα εργαλείο καταγραφής της ιστορίας του χωριού, μέσα από την προφορική ιστορία.
Ένα κύκλος συνεντεύξεων ξεκίνησε το 2017 και η πρώτη σύνθεση των αποτελεσμάτων παρουσιάστηκε στις εκδηλώσεις του 2019. Την ίδια χρονιά πραγματοποιήθηκε και δεύτερος κύκλος συνεντεύξεων.
Προχωρώντας ένα βηματάκι παραπέρα, στην εσπερίδα που διοργανώσαμε το 2022 με θέμα «Προφορική ιστορία. Ερμηνείες του παρελθόντος και μεταφορές στον καλλιτεχνικό χώρο» επιχειρήσαμε, εκτός από την παρουσίαση της καταγραφής της προφορικής ιστορίας του Αγ. Λαυρεντίου, να προβάλλουμε τον ρόλο που μπορεί να παίξει η προφορική ιστορία στις τοπικές κοινωνίες και στα μουσεία, αλλά και ως αφετηρία στη μυθοπλασία και στα εικαστικά τεκταινόμενα.
Μνήμες και Βιώματα 2017-2022
Προφορικές μαρτυρίες
Δέσποινα Ευγενίδου
Αφηγήσεις κατοίκων του Αγίου Λαυρεντίου τεκμηριώνουν ένα μέρος της ζωής του χωριού και πλουτίζουν τις γνώσεις μας για αυτό με αυτόν τον τρόπο τα βιώματα των καθημερινών ανθρώπων συμβάλουν στην προσέγγιση της τοπικής ιστορίας. Οι μικρές ιστορίες μας δίνουν, για πρώτη φορά, μία άλλη διάσταση στη γνώση του παρελθόντος, μας φέρνουν πιο κοντά τους, κάνουν πιο υποκειμενική, πιο βαθιά αλλά και πιο σφαιρική αυτή τη γνώση.
Η καταγραφή των προφορικών μαρτυριών κατοίκων ξεκίνησε το 2017 και συνεχίστηκε το 2019. Οι συνεντεύξεις βιντεοσκοπήθηκαν στο ίδιο το χωριό. Η επιλογή των πληροφορητών έγινε αρχικά με ηλικιακά κριτήρια και σύμφωνα με τις πληροφορίες και εμπειρίες κυρίως της Κλεοπάτρας Θεολογίδου. Για την έρευνα είχαν προβλεφθεί, κάποια ερωτηματολόγια, που στόχευαν στη συγκέντρωση πληροφοριών για τη ζωή στο χωριό, για τον πόλεμο, τις καλλιέργειες, τα πανηγύρια. Συγχρόνως όμως δινόταν η δυνατότητα στον πληροφορητή να ανακαλέσει τη ζωή του με κριτήρια που ο ίδιος επέλεγε.
Δόθηκε αρχικά μία προτεραιότητα στους μεγαλύτερους σε ηλικία, συγχρόνως έγινε μία προσπάθεια να προσεγγιστούν και νέοι κάτοικοι δηλ. οι « ξένοι» αυτοί που άρχισαν να κατοικούν εποχικά στο χωριό και επηρέασαν την τύχη του. Δεν είναι πολλές οι συνεντεύξεις των ξένων που η εγκατάσταση τους αφορούσε μία δεύτερη κατοικία, πολλοί από αυτούς, σημαντικές προσωπικότητες των γραμμάτων, ήδη είχαν μιλήσει στο ντοκυμανταίρ του Νίκου Αναγνωστόπουλου, «Το χωριό μου, ο ΄Αγιος Λαυρέντιος», το οποίο είχε προηγηθεί. Στους νέους κατοίκους περιλαμβάνονται και οικονομικοί μετανάστες, κυρίως Αλβανοί, που κατάφεραν να βρουν εργασία, να ενταχθούν στην κοινωνία και να αποτελέσουν μία νέα δυναμική του χωριού. Στη δεύτερη περίοδο, το 2019, προστέθηκαν ξένοι, όχι ‘Ελληνες, εποχικοί κάτοικοι και εκπρόσωποι της νεώτερης γενιάς. Νέοι που παρέμειναν στο χωριό ή επέστρεψαν σε αυτό ή κράτησαν στενούς δεσμούς. Οι νέες μαρτυρίες έδωσαν βιώματα της νεώτερης γενιάς της κοινότητας η οποία έζησε τις ιδιαιτερότητες του «διατηρητέου» οικισμού και προσέγγισαν τους λόγους που τους έκαναν να επιστρέψουν ή που επέλεξαν να μην απομακρυνθούν από το χώρο. Η νεώτερη γενιά μεγαλωμένη στο περιβάλλον αυτό της δεύτερης αναγέννησης του χωριού επέλεξαν να εγκατασταθούν εδώ οικογενειακώς, ενώ δουλεύουν στο Βόλο, άλλοι συνεχίζουν τη δραστηριότητα του παππού και του πατέρα, άλλοι εφευρίσκουν νέες απασχολήσεις, όπως τα άλογα.
Πραγματοποιήθηκαν εννέα συνεντεύξεις, το 2017, διάρκειας 4.50 ωρών, από τους:
Μάρω Γρηγοριάδου, https://youtu.be/lQA8DgY_JgA
Alex Doi, https://youtu.be/5LFvLHhv3cY
Παύλος Τζίνης, https://youtu.be/Ol1katk1pUs
Απόστολος Λουάρης, https://youtu.be/SrS1sBklyHY
Μαρίκα Τριανταφύλλου, https://youtu.be/UrL-vge0bWc, https://youtu.be/A0v0SEbJX5E
Γιάννης Αγαπητός, https://youtu.be/_fK4zqJf3PM, https://youtu.be/nTxE53dGLow
Θανάσης Βλάχος, https://youtu.be/M84Oyf6menE
Φρόσω Αναγνωστοπούλου, https://youtu.be/X69bfebmO-E
Αλέκος Σαράφης, https://youtu.be/qLI-PqA7cW4
Και το 2019, οκτώ συνεντεύξεις, με διάρκεια τριών ωρών από τους:.
Ελένη Βλάχου, https://youtu.be/5lM9RvxJOUU
Ασημένια Σαράφη, https://youtu.be/ECoqtsj1UW0
Κατίνα Βέργου, https://youtu.be/b6EyIe26z5Y
Παντελής Σπίνας, https://youtu.be/EnsOz-3NU5c
Μιχάλης Ελευθεράκης, https://youtu.be/XX-_wUvlMm4https://youtu.be/XX-_wUvlMm4
Κώστας Καντίκος, https://youtu.be/k7iX-rkQhNg
Δημήτρης Κόκκινος, https://youtu.be/R6z1NzrKFTc
Allan and Jenny Cluley, https://youtu.be/JtiLFJ9L6U4
«Σύμφωνα με τους μελετητές που υιοθετούν τη χωρική προσέγγιση στις κοινωνικές επιστήμες, ο χώρος είναι σημαντικός όχι για τον αυτονόητο λόγο ότι τα πάντα συμβαίνουν σε κάποιον χώρο, αλλά γιατί το που διαδραματίζονται τα γεγονότα είναι αναπόσπαστο μέρος του πως αποκτούν μια ορισμένη μορφή. … αφετέρου η επίγνωση ότι η μνήμη σχηματίζεται με βάση χωρικά σημεία αναφοράς.»
Οι μνήμες λοιπόν καθορίζουν ιδιαίτερα το χώρο, τον πλουτίζουν και του δίνουν ζωή, και όπως «τα ερείπια γίνονται αγωγοί ή καταλύτες» οι προφορικές αναμνήσεις σε μεταφέρουν στην εποχή και στον ιδεατό, αναζητούμενο χώρο.
Η συνέντευξη του κάθε ατόμου μπορεί να χρησιμοποιηθεί ολόκληρη και μαρτυρεί τη βιωμένη εμπειρία του ατόμου κι έτσι έχει αναρτηθεί στο you tube, αλλά και αποσπασματικά ανάλογα με τη θεματολογία που θα επιλέξουμε για την κοινότητα.
Δημιουργήθηκαν ως τώρα, οκτώ θεματικές ενότητες:
Οι μετανάστες, Οι πόλεμοι 1940-49, Οι καλλιέργειες, Τα πανηγύρια, Τα καφενεία, Οι μαίες και γιατροί, Οι «ξένοι», Η μετακίνηση στην Αγριά.
Η επιλογή των θεμάτων έγινε και από την συχνότητα που επανερχόταν τα θέματα αυτά, αλλά και από την ανάπτυξη ή την συγκίνηση που προκαλούσαν στους συνεντευξιαζόμενους, αλλά και στην περιέργεια που δημιουργούσαν σε μένα, γιατί όπως είναι γνωστό δεν μπορούμε ποτέ να είμαστε εντελώς αντικειμενικοί.
Οι ενότητες αυτές μας βοηθούν να παρακολουθήσουμε τη ζωή του χωριού, τα τελευταία χρόνια και δημιουργούν την ατμόσφαιρα της κάθε εποχής. Δεν είναι μόνο οι αναμνήσεις των πληροφορητών είναι και οι διηγήσεις από τις αναμνήσεις των γονιών τους και κάποιες από τις αναμνήσεις των παππούδων τους, όπως τις άκουσαν από τους ίδιους ή από τους γονείς τους. Μπορούμε λοιπόν να δούμε κάποια βιώματα και μνήμες σχεδόν τριών γενιών. Κάποιες από αυτές τις αναμνήσεις είναι σχηματοποιημένες και φιλτραρισμένες από τις κοινωνικές συμβάσεις και το λόγο που επικράτησε σε κάθε εποχή, αλλά και σε κάθε οικογενειακό - συγγενικό πλαίσιο ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση στην κοινότητα .
Μετά την ελληνική οικονομική κρίση, οι συνθήκες φαίνεται να αλλάζουν αλλά ακόμα δεν είναι εμφανής η νέα κατεύθυνση ή τουλάχιστον δεν έχει ακόμα αποτυπωθεί στην κοινότητα ή δεν προλάβαμε να την καταγράψουμε.
Στην περίπτωση του Αγίου Λαυρεντίου οι εμπειρίες και τα βιώματα του χωριού μπορούν να ληφθούν υπόψη και για ανάλογα χωριά που υπάρχουν στην Ελλάδα. Χωριά που οι κάτοικοι τους τα εγκατέλειψαν λόγω των κοινωνικών συνθηκών αλλά και λόγω των επιλογών της οικονομικής ανάπτυξης της περιοχής. Αυτά τα χωριά μπορούν να βοηθηθούν στην δική τους εξέλιξη και να εφεύρουν μία νέα συνέχεια για την κοινότητα τους ανακαλύπτοντας κοινά και διαφορές.
Oταν αρχίσαμε αυτό το πρόγραμμα, ο πρώτος στόχος ήταν η καταγραφή των βιωμάτων. Η δημιουργία αρχείου, έγινε ο αμέσως επόμενος στόχος. Ένα αρχείο, το οποίο μπορούν να χρησιμοποιήσουν νεώτεροι επιστήμονες, ιστορικοί, ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι, αλλά και να λειτουργήσει στις οικογένειες ως σύνδεσμος με τις επόμενες γενιές, να μιλήσουν οι παππούδες στα εγγόνια και δισέγγονα . Για να ολοκληρωθεί αυτή η προσπάθεια είναι απαραίτητη η καλύτερη τεκμηρίωση και η περαιτέρω οργάνωση του υλικού που έχει συγκεντρωθεί.
Το ίδιο υλικό μπορεί να χρησιμοποιηθεί και να πλουτίσει εκθέσεις και ψηφιακά προγράμματα.
1. Μετανάστες
https://youtu.be/KpN6Ytb6IXQ
Πληροφορητές
Απόστολος Λουάρης, Αλέξανδρος Σαράφης, Γιάννης Αγαπητός, Κώστας Καντίκος, Αlex Doi
ΟΙ κάτοικοι μεταφέρουν τις αναμνήσεις γονιών και παππούδων που αφορούν στην μετανάστευση στην Αμερική. Οι κάτοικοι, που δεν είχαν κλήρο, μετανάστευαν, κάνοντας πολλές θυσίες για να συγκεντρώσουν τα χρήματα του ταξιδιού. Πολλοί δούλεψαν εκεί στην κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες. Οι περισσότεροι γύρισαν και με τις αποταμιεύσεις τους αγόρασαν χωράφια για να μπορέσουν να παντρευτούν, να κάνουν οικογένεια, όπως μαρτυρείται ότι ήταν η συνήθεια του χωριού. Μερικοί έμειναν εκεί αλλά έστελναν πάντα οικονομική βοήθεια.
Υπάρχει όμως και η εσωτερική μετανάστευση μαρτυρείται εγκατάσταση κατοίκων από άλλες περιοχές ήδη από τον 18ο- 19ο στις αναμνήσεις και στις ιστορίες του χωριού. Από τις πρώτες εγκαταστάσεις αναφέρονται επίσης κάτοικοι από την Ελάτη της Θεσσαλίας, διωγμένοι από τον μανιάτη οπλαρχηγό Γερακάρη, 17ο αι. όπως μας διηγούνται από τα διαβάσματα τους αλλά και από τις συζητήσεις τους, οι σημερινοί κάτοικοι του χωριού. Υπάρχουν ιστορικοί που ασχολήθηκαν με την ιστορία του χωριού Βαμβάκος Γ. 1927, Παπαθανασίου Απ. 2006, τους οποίους φαίνεται να γνωρίζουν οι κάτοικοι αφού και ο Συνεταιρισμός Γυναικών εκδίδει την ιστορία του χωριού το 2002. Αργότερα κάτοικοι με μεγαλύτερες εκτάσεις γης μπορούσαν να προσελκύσουν αγροτικούς εργάτες και είναι ζωντανή στις αναμνήσεις των κατοίκων εγκατάσταση αγροτικών εργατών, από την ορεινή Θεσσαλία . Oι νέοι αυτοί κάτοικοι ενσωματώθηκαν και αποτέλεσαν μέρος της κοινότητας. Στην πρόσφατη άνθηση του χωριoύ εγκαταστάθηκαν και οικονομικοί μετανάστες από την Αλβανία.
2. Οι πόλεμοι 40-49
https://youtu.be/-bHS2OL_lD8
Πληροφορητές:
Μαρίκα Τριανταφύλλου, Απόστολος Λουάρης, Αλέξανδρος Λουάρης, Κατίνα Βέργου Γιάννης Αγαπητός.
Για τη γερμανοιταλική κατοχή (1941-44) υπάρχουν ελάχιστες μαρτυρίες καθώς οι πληροφορητές είναι νεώτεροι, ωστόσο ανασύρονται εικόνες μικροκλοπών που διέπραξαν οι κατακτητές και μεταφέρονται φόβοι των μεγαλυτέρων, όπως αυτοί της θείας της κυρίας Τριανταφύλλου. Το τραύμα του εμφυλίου καταγράφεται στις οικογένειες που υπέστησαν απώλειες, αλλά μαρτυρείται και η προσπάθεια εκλογίκευσης και συμφιλίωσης. Η ατμόσφαιρα πάντως της δεκαετίας του 50 αποτελεί μία έντονη ανάμνηση στις γενιές που μεγάλωσαν τότε, δεν θυμούνται πολλά γεγονότα και λεπτομέρειες αλλά θυμούνται και μας μεταφέρουν το βαρύ κλίμα της εποχής στο οποίο μεγάλωσαν.
3. Οι καλλιέργειες
https://youtu.be/02ApTZysj-g
Πληροφορητές:
Απόστολος Λουάρης, Γιάννης Αγαπητός, Αλεξάνδρος Σαράφης.
Η καλλιέργεια του φιρικιού άφησε έντονες αναμνήσεις στους κατοίκους του χωριού και συνδέεται με τη περίοδο ακμής του. Αλλά και η καλλιέργεια της ελιάς, των κερασιών, των λεμονάτων ροδάκινων, έδιναν μία πλούσια αγροτική παραγωγή. Η καλλιέργεια των φιρικιών περιορίστηκε πολύ, τα νέα δένδρα χρειάζονται πολλά χρόνια για να καρποφορήσουν και έτσι η καλλιέργεια τους δεν κρίθηκε αρκετά προσοδοφόρα. Τα ροδάκινα παρόλο που φαίνεται να έχουν κι αυτά μια τοπική ιδιαιτερότητα δεν έγιναν τόσο γνωστά. Η έντονη και μοναδική αρχικά αγροτική δραστηριότητα ατόνησε.
4. Μαίες και γιατροί
https://youtu.be/DYcD88SU_M8
Πληροφορητές:
Κατίνα Βέργου, Γιάννης Αγαπητός
Αρχικά οι γυναίκες γεννούσαν με τη βοήθεια της μαμής η οποία κατοικούσε στο χωριό . Γιατρός κοινοτικός περιέθαλπε τους κατοίκους, ο οποίος αμειβόταν από τα έσοδα της κοινότητας, όπως μας πληροφορεί ο κ. Αγαπητός.
5. Τα πανηγύρια
https://youtu.be/fI6PviB2ZLo
Πληροφορητές:
Θανάσης Βλάχος, Φρόσω Αναγνωστοπούλου, Γιάννης Αγαπητός, Μάρω Γρηγοριάδου, Alex Doi.
Τα πανηγύρια και οι γιορτές αποτελούσαν τη βάση της κοινωνικής ζωής του χωριού, και συντελούσαν στις οικονομικές συναλλαγές. Η μουσική και οι χοροί, δημιούργησαν τις καλύτερες αναμνήσεις. Στη δεκαετία του 60, χοροδιδάσκαλοι και ευρωπαϊκοί χοροί δηλώνουν την επαφή του χωριού με τα αστικά κέντρα. Μέχρι σήμερα οι γιορτές αποτελούν αιτία συνάντησης, επιστροφής στη γενέτειρα, ακόμα και αφορμή για προσκύνημα στον τόπο των παιδικών χρόνων από τους σημερινούς ενήλικες .
6. Οι «ξένοι»
https://youtu.be/pywESie-QI4
Πληροφορητές:
Απόστολος Λουάρης, Θανάσης Βλάχος, Κώστας Καντίκος, Μάρω Γρηγοριάδου, Jenny and Allan Cluley, Παύλος Τζίμας, Alex Doi, Μιχάλης Ελευθεράκης.
Από τον 17ο αιώνα κάτοικοι από την Ηπειρο, τη Θεσσαλία, τα ΄Αγραφα, τα Τρίκαλα, εγκαθίστανται στο χωριό. Συνεχίζουν να έρχονται ως εποχικοί εργάτες ως τα μέσα του 20ου αιώνα, πολλοί παρέμειναν εδώ και μετά τους σεισμούς του 55. Από τη δεκαετία του 70, η φυσική ομορφιά του τοπίου και η τοπική αρχιτεκτονική του χωριού θα δώσουν μία ακόμα ευκαιρία στο χωριό, αρχίζουν να φτάνουν οι πρώτοι «ξένοι», με πρώτο τον Γιώργο Χουρμουζιάδη, αρχαιολόγο από το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ο οποίος φέρνει μαζί φίλους και συναδέλφους. Πολλοί από αυτούς θα αγοράσουν σπίτια από τους κατοίκους που έχουν μετακομίσει αλλού. Ετσι το χωριό αποκτά νέους εποχικούς κατοίκους, οι ονομαζόμενοι «ξένοι», τα σπίτια αναστηλώνονται, τα καλντερίμια διατηρούνται, παρακάμπτεται το χωριό από τη βασική οδική αρτηρία. Δημιουργούνται ξενώνες, εστιατόρια, ο συνεταιρισμός των γυναικών, οι γιορτές των κερασιών δίνουν νέες ευκαιρίες στους κατοίκους. Τα παιδιά των «ξένων», δηλαδή παιδιά που μεγάλωσαν και πέρασαν τις διακοπές τους στην ατμόσφαιρα αυτή του χωριού, δημιούργησαν τον «Μουσικό Αύγουστο», ένα θεσμό που έχει κάνει το χωριό γνωστό σε διεθνές επίπεδο με την ποιότητα και την πρωτοτυπία των εκδηλώσεων του. Οικονομικοί μετανάστες Αλβανοί κυρίως, εγκαθίστανται στο χωριό, οι οποίοι υποστηρίζουν τις εργασίες της αναστήλωσης σπιτιών, τις αγροτικές εργασίες αλλά και όλες τις εργασίες που συνεπάγονται στις ιδιαιτερότητες του διατηρητέου οικισμού. Ευρωπαίοι πολίτες κυρίως αγοράζουν κι αυτοί σπίτια και περνούν μεγάλα χρονικά διαστήματα στο χωριό. Νέοι επαγγελματίες που δεν κατάγονται από το χωριό, εγκαθίστανται ξεκινούν νέες επιχειρήσεις εστίασης, γοητευμένοι από το περιβάλλον και την ατμόσφαιρα του χωριού.
7. Τα καφενεία
https://youtu.be/RmnKJLB34gw
Πληροφορητές:
Φρόσω Αναγνωστοπούλου, Αλέξανδρος Σαράφης, Μαρίκα Τριανταφύλλου, Μάρω Γρηγοριάδου, Δημήτρης Κόκκινος, Ελένη Βλάχου.
Καφενεία υπάρχουν στην είσοδο του χωριού και στην κεντρική πλατεία. Δημόσιοι χώροι που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες του χωριού. Δέχονταν τους κατοίκους για το πρωινό καφέ και κονιάκ, το τσίπουρο, το τάβλι, το κοινό τηλέφωνο, τους χορούς, ακόμα και τον κινηματογράφο. Παρακολούθησαν κι αυτά την πορεία και τις συνήθειες της νέας γενιάς, στην είσοδο ή στην πλατεία, υποδέχτηκαν την είσοδο των γυναικών στον χώρο τους, εγκατέστησαν ηλεκτρονικά παιχνίδια.
8. Μετακίνηση στην Αγριά
https://youtu.be/bDlExerXFVw
Πληροφορητές:
Αλέξανδρος Σαράφης, Γιάννης Αγαπητός, Κώστας Καντίκος, Ελένη Βλάχου
Η μετακίνηση στην Αγριά άρχισε από την εποχή του εμφυλίου και συνεχίστηκε την εποχή των σεισμών. Πολλοί είχαν κήπους και χωράφια οπότε και εγκαταστάθηκαν εκεί που υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Μετά το 1970, κάποιοι από αυτούς που πούλησαν τα σπίτια τους σε ξένους εγκαταστάθηκαν στην Αγριά όπου οι αγροτικές ασχολίες ήταν πιο εύκολες ή είχαν τη δυνατότητα να αλλάξουν ασχολίες.